Huyện Thanh Sơn, nằm ở phía Tây tỉnh Phú Thọ, không chỉ được biết đến với cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, đặc biệt là văn hóa của đồng bào dân tộc Mường – một cộng đồng chiếm tỷ lệ lớn trong dân cư của huyện. Trong bối cảnh hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống vật thể, phi vật thể đang được huyện Thanh Sơn coi là nhiệm vụ quan trọng, vừa góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

Một trong những nỗ lực nổi bật của huyện Thanh Sơn trong công tác bảo tồn văn hóa là duy trì và phát huy giá trị của các di sản văn hóa phi vật thể. Nổi bật trong số đó là trong năm 2022, UBND huyện Thanh Sơn phối hợp với vụ Văn hóa Dân tộc và Sở Văn hóa Thể thao Du lịch tổ chức bảo tồn, phát huy “Tết cơm mới của dân tộc Mường” tại xã Hương Cần. Tại đây, các nghi lễ truyền thống và các hình thức diễn xướng, trò chơi dân gian như: Diễn tấu cồng chiêng, chạm ống, đâm đuống, múa sênh tiền, trống đất, hát Ví, đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ được tổ chức đầy đủ. Đây là một trong những giải pháp được huyện Thanh Sơn nỗ lực thực hiện nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc huyện Thanh Sơn. Những lễ hội này không chỉ là dịp để nhân dân địa phương tôn vinh tổ tiên, tri ân đất trời mà còn là cơ hội để truyền dạy lại phong tục, tập quán cho các thế hệ sau.

          Với 33 dân tộc anh em cùng chung sống,  là vùng tiếp giáp với văn hóa Mường Hòa Bình, đồng thời là một trong những chiếc cầu nối chuyển tiếp giữa hai nền Văn hóa Việt - Mường, nên Thanh Sơn có nhiều sắc thái văn hóa đặc trưng, đa dạng, phong phú. Với mục đích bảo tồn, giữ gìn và phát huy các giá trị của di sản văn hóa Mường và các dân tộc khác, huyện đã xây dựng Đề án kiểm kê, sưu tầm, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc đến năm 2025 gắn với phát triển du lịch. Huyện Thanh Sơn đã tích cực bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể như ngôn ngữ, phong tục, tập quán, nghệ thuật, kiến trúc, ẩm thực. Đây vừa là nơi lưu giữ hồn cốt văn hóa, vừa là điểm đến hấp dẫn trong phát triển du lịch cộng đồng. Kết quả từ năm 2021-2025 đã thành lập 97 CLB văn hoá dân tộc mường và CLB các dân tộc ở các xã, khu dân khu, trường học nâng tổng số lên 185 CLB và duy trì hoạt động và nâng cao chất lượng hoạt động 185 CLB văn hoá, bảo tồn được 127 nhà sàn truyền thống trong cộng đồng, 1.316 chiếc chiêng; 1.020 bộ nhạc cụ khác; 4.472 bộ trang phục... Đặc biệt, huyện tích cực huy động nguồn lực đầu tư hàng chục tỷ đồng cho việc bảo tồn không gian văn hóa dân tộc gắn với phát triển du lịch. Các nghệ nhân, già làng, trưởng bản được hỗ trợ để truyền dạy văn hóa cho thế hệ trẻ. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cũng được khuyến khích vào cuộc mạnh mẽ, tạo thành sức mạnh tổng hợp từ cộng đồng trong gìn giữ di sản. Bảo tồn văn hóa không chỉ dừng lại ở việc lưu giữ ký ức truyền thống, mà còn được huyện Thanh Sơn định hướng thành lợi thế phát triển. Du lịch cộng đồng tại Khả Cửu đã thu hút hàng nghìn lượt khách, góp phần nâng cao đời sống người dân. Các sản phẩm truyền thống như cơm lam, xôi ngũ sắc, rượu cần… đang dần trở thành thương hiệu địa phương.

Song song đó, ngành giáo dục cũng tích cực lồng ghép nội dung văn hóa dân tộc trong các hoạt động ngoại khóa nhằm giúp thế hệ trẻ hiểu và yêu hơn giá trị quê hương mình.

Với cách làm đồng bộ và sáng tạo, huyện Thanh Sơn đang trở thành điểm sáng trong công tác bảo tồn văn hóa dân tộc Mường và các dân tộc thiểu số khác. Bảo tồn bản sắc văn hóa tại địa phương là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả cộng đồng. Và bằng việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, huyện Thanh Sơn đã bảo tồn gìn giữ được những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, tiêu biểu, đây cũng sẽ là một trong những hình thức để thu hút khách tham quan, phục vụ hoạt động du lịch trong tương lai không xa, góp phần thúc đẩy tiềm năng du lịch trên địa bàn./.

Hà Trang (TTVHTTDL&TT)