Thanh Sơn là một trong những địa bàn trọng điểm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của khu vực trung du và miền núi phía Bắc. Với tỷ lệ người dân tộc thiểu số chiếm khoảng trên 60% dân số toàn huyện, trong đó chủ yếu là dân tộc Mường, Dao và một số dân tộc khác, việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG) có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với phát triển toàn diện của địa phương.

Ngay từ khi Chương trình MTQG được ban hành, huyện Thanh Sơn đã chủ động xây dựng kế hoạch, phân công rõ trách nhiệm cho các phòng, ban chuyên môn, UBND các xã, thị trấn trong việc tổ chức thực hiện. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh để người dân hiểu rõ mục tiêu, nội dung, cũng như quyền lợi, trách nhiệm trong quá trình tham gia chương trình.

Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG huyện Thanh Sơn được kiện toàn, hoạt động hiệu quả, thường xuyên tổ chức các cuộc họp để đánh giá tiến độ thực hiện, tháo gỡ kịp thời các vướng mắc trong triển khai. Nhờ đó, các nội dung của chương trình đã được triển khai đồng bộ, đúng đối tượng, đúng mục tiêu, mang lại hiệu quả rõ rệt.

Trong giai đoạn 2021–2025, huyện Thanh Sơn được phân bổ tổng kế hoạch vốn thực hiện Chương trình là 474.450 triệu đồng. Trong đó vốn đầu tư là 353.302 triệu đồng(ngân sách Trung ương là 245.490 triệu đồng và ngân sách địa phương là 107.812 triệu đồng); Vốn sự nghiệp là  94.670 triệu đồng; Vốn lồng ghép từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới là 26.478 triệu đồng. Việc phân bổ vốn được thực hiện theo đúng nguyên tắc, tiêu chí, định mức của NSNN, đồng thời đẩy mạnh lồng ghép nguồn lực giữa các chương trình mục tiêu quốc gia và dự án khác, ưu tiên cho các xã, thôn đặc biệt khó khăn. Huyện cũng triển khai hiệu quả Nghị định 28/2022/NĐ-CP về chính sách tín dụng ưu đãi, tạo điều kiện thuận lợi để người dân tiếp cận vốn phát triển sinh kế. Tính đến nay, tổng vốn đã giải ngân đạt 400.452 triệu đồng, đạt 84,4% kế hoạch. Việc huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn vốn này đã góp phần đáng kể vào việc đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu, hỗ trợ sinh kế và phát triển toàn diện cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Một trong những thành quả nổi bật là sự thay đổi mạnh mẽ về hạ tầng kinh tế - xã hội tại các xã vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn. Nhiều tuyến đường giao thông nông thôn được nâng cấp, mở rộng giúp việc đi lại, giao thương của người dân thuận lợi hơn. Các công trình nước sạch, điện lưới, trường học, trạm y tế được đầu tư, cải tạo, xây mới đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người dân.

Thanh Sơn xác định việc tạo sinh kế bền vững là yếu tố then chốt để nâng cao đời sống người dân. Huyện đã triển khai nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, gắn với chuỗi giá trị như: trồng cây dược liệu (đinh lăng, ba kích), nuôi ong lấy mật, trồng rừng gỗ lớn, chăn nuôi trâu bò sinh sản... Nhiều hộ dân được hỗ trợ giống cây, con, hướng dẫn kỹ thuật và tiếp cận vốn ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội.

Ngoài ra, chương trình còn hỗ trợ đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật sản xuất, khuyến khích thanh niên dân tộc thiểu số khởi nghiệp. Không chỉ chú trọng phát triển kinh tế, huyện Thanh Sơn còn quan tâm gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Các lễ hội như Lễ hội Xuân Mường, Lễ hội cầu mùa của dân tộc Dao, các làn điệu dân ca, dân vũ được bảo tồn, tổ chức thường xuyên. Một số làng nghề truyền thống được khôi phục, tạo thêm sinh kế gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Nhiều xã đã lồng ghép nội dung gìn giữ văn hóa dân tộc trong các phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới, khuyến học khuyến tài, góp phần nâng cao tinh thần tự hào và ý thức bảo vệ di sản của người dân địa phương.

Kết quả nổi bật phải kể đến là tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS năm 2024 ước đạt 1,3%, phấn đấu giữ vững mức này trong năm 2025 (so với chỉ tiêu tỉnh giao là 1,9% và 2%). Thu nhập bình quân người DTTS năm 2024 đạt 42 triệu đồng/người/năm, tăng hơn 2 lần so với năm 2020 (31 triệu đồng/người/năm). Hạ tầng thiết yếu vùng đồng bào DTTS được cải thiện với 100% xã có đường ô tô đến trung tâm được rải nhựa hoặc bê tông; 100% khu có đường ô tô đến trung tâm được cứng hóa; 100% trường lớp học và trạm y tế được xây dựng kiên cố; 100% hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia; 96,5% đồng bào DTTS sử dụng nước hợp vệ sinh (kế hoạch: 95%); 100% đồng bào được xem truyền hình, nghe phát thanh; 100% trẻ mẫu giáo 5 tuổi, tiểu học và THPT trong độ tuổi đến trường; Tỷ lệ học sinh THCS đến trường đạt 99,07%; 100% người dân từ 15 tuổi trở lên đọc thông, viết thạo tiếng phổ thông; Tỷ lệ lao động dân tộc thiểu số được đào tạo nghề phù hợp đạt 60%; 98% phụ nữ mang thai được khám định kỳ ít nhất 4 lần; 100% phụ nữ sinh con tại cơ sở y tế hoặc có hỗ trợ của nhân viên y tế; Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là 13,4%; 100% thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng; 52,7% thôn có CLB văn hóa – văn nghệ truyền thống hoạt động hiệu quả.

Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn như địa hình chia cắt, trình độ dân trí không đồng đều, nhưng với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của người dân, Chương trình MTQG tại huyện Thanh Sơn đã đạt được những kết quả tích cực. Các chỉ tiêu về giảm nghèo, cải thiện hạ tầng, phát triển giáo dục, y tế, văn hóa… đều đạt và vượt kế hoạch đề ra.

Trong giai đoạn còn lại của chương trình đến năm 2025, huyện Thanh Sơn đặt mục tiêu tiếp tục hoàn thành 100% các công trình hạ tầng thiết yếu, giảm tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số nâng cao chỉ số hài lòng của người dân về dịch vụ công và chất lượng sống. Chương trình MTQG không chỉ góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền mà còn là động lực để Thanh Sơn chuyển mình, từng bước trở thành vùng kinh tế - văn hóa - du lịch phát triển bền vững, mang đậm bản sắc dân tộc giữa miền trung du đất Tổ./.

Hà Trang (TTVHTTDL&TT)